Sự khác nhau giữa vốn điều lệ vs. vốn chủ sở hữu và rủi ro trong kinh doanh

by **Admin** Wed 29 Jul 2009, 07:02

Câu hỏi của bạn numberone01:

Mình là trợ lý kiểm toán
qua thực tế, mình thấy rất nhiều doanh nghiệp đăng ký vốn điều lệ trên
giấy phép kinh doanh lớn hơn rất nhiều so với số vốn chủ sở hữu (tài
khoản vốn chủ sở hữu trên Cân đối kế toán). Xin mọi người cho mình hỏi
2 vấn đề chính như sau:

Ý nghĩa của vốn điều lệ trên giấy đăng ký kinh doanh.
Sự khác nhau giữa vốn điều lệ và vốn chủ sở hữu sẽ khiến cho doanh nghiệp gặp rủi ro gì trong hoạt động kinh doanh.

Một số đóng góp ý kiến:

Bạn
thân mến, việc vốn điều lệ khác với vốn chủ sở hữu là bình thường, đó
là vì lý do sau. Vốn điều lệ chỉ ghi con số có tính chất đăng ký. Trong
khi đó, doanh nghiệp vận hành qua các năm, lãi-lỗ làm thay đổi phần lãi
giữ lại, khiến cho vốn chủ sở hữu trên thực tế thay đổi. Đó là từ nguồn
vận hành sản xuất-kinh doanh.
Hơn thế nữa, ngày nay với việc phát hành cổ phần mới, với mức thặng dư tạo thành vốn chủ sở hữu, và việc chuyển đổi các trái phiếu chuyển đổi thành cổ phần, tức là biến tài sản nợ thành tài sản vốn, vốn chủ sở hữu tiếp tục còn tăng lên.
Ngược
lại, lại có trường hợp vốn điều lệ lớn hơn vốn chủ sở hữu, một trong
những lý do là: (i) Chưa góp đủ vốn; (ii) Vốn chủ sở hữu teo đi do phần
lỗ trong hoạt động kinh doanh.
Tuy vậy, vốn điều lệ vẫn có ý nghĩa quan trọng của nó:

Trước tiên, căn cứ vào đó có thể biết được số cổ phần của công ty cổ phần đã phát hành, nếu bạn biết mệnh giá;
Thứ hai, đó là căn cứ pháp lý trong trường hợp tranh
chấp, giải thể, để biết được liệu một doanh nghiệp đã hoàn thành nghĩa
vụ đầu tiên và trên hết là đóng góp đủ vốn hay chưa;
Thứ ba, qua vốn điều lệ và các phần cấu thành còn lại
của vốn chủ sở hữu, bạn cũng có thể hình dung doanh nghiệp làm ăn có
hiệu quả và đang chú trọng vào lĩnh vực nào.

(1)
và (2) tương đối dễ hình dung. Tôi chỉ lấy ví dụ điểm thứ (3) để bạn
thấy bức tranh. Giả sử, vốn điều lệ của bạn là 10 tỷ đồng, với mệnh giá
1 triệu đồng cổ phần, và như vậy, bạn có 10.000 cổ phần. Thế nhưng, cấu
trúc vốn chủ sở hữu lại có phần thặng dư vốn do phát hành 1.000 cổ phần
cho các cổ đông mới nào đó, với mức giá mua 10 triệu đồng/cổ phần, như
vậy bạn có mức thặng dư vốn 10 tỷ, và chỉ riêng phần này thôi, cũng đã
xấp xỉ vốn điều lệ.
Hơn thế nữa, nếu cty lại có mức lợi nhuận sau thuế
giữ lại doanh nghiệp là 10 tỷ nữa, thì khi này bạn có một cấu trúc vốn
chủ sở hữu là 29 tỷ, tạo ra từ vốn điều lệ 10 tỷ, thặng dư vốn 9 tỷ và
10 tỷ được tạo ra từ hoạt động kinh doanh hợp pháp, sau khi đã thực
hiện các nghĩa vụ tài chính với thuế và cổ đông.
Việc bạn hỏi sau này về vốn điều lệ lớn hơn nhiều so với vốn chủ sở hữu thì rủi ro có thể xảy ra là:
Đối
với vận hành sản xuất-kinh doanh, doanh nghiệp có thể thiếu vốn, do vốn
điều lệ ít nhiều phản ánh mong muốn của cổ đông kinh doanh ở quy mô
"nào đó hợp lý". Thiếu vốn sẽ vất vả xoay sở.
Đối với pháp lý
thì tiềm tàng nếu có tranh chấp, hay phải bồi thường, các cổ đông có
nghĩa vụ góp đủ số đã đăng ký, đây là yêu cầu pháp luật để bảo đảm
quyền lợi các bên liên quan, đặc biệt là chủ nợ của công ty.
Thứ
ba, việc chưa góp đủ vốn hoặc lỗ làm giảm hiệu quả kinh doanh và giảm
vốn chủ sở hữu nhìn chung đều có thể gây ra hạn chế trong trường hợp
công ty muốn kêu gọi thêm vốn từ các cổ đông mới, hoặc từ đối tác vốn.
Tôi nói "nhìn chung" bởi vì có những hoạt động kinh doanh và dù liên
tục lỗ và giảm vốn cổ đông, nhưng vẫn tiếp tục thu hút được đầu tư
mới, do tiềm năng tương lai trong xu hướng lạc quan của thị trường và
ngành. Ở thế giới trường hợp của Amazon là một ví dụ. Ở Việt Nam thì
rất nhiều công ty tài chính và cả bất động sản cũng như vậy trong quá
khứ. Sự lạc quan của cổ đông mới là nguồn sinh lực ngay cả khi vốn chủ sở hữu suy giảm do tính chất "conservative" của nguyên lý hạch toán-kế toán.
Sơ lược như vậy, hi vọng giúp ích được bạn ít nhiều.